ببینید | از «دختری که تبریز را به‌هم ریخت» تا «رقاصه‌ی از همه‌جا بی‌خبر»

مجموعه‌تصاویر سوگلی‌های حرم‌سرای قاجار در دوران احمدشاه(آخرین شاه قاجار) را ببینید.

مجله‌ی نخل؛ عکس: حرم‌سرا یا شبستان، به مکانی در قصرهای حاکمان گفته می‌شد که در آن، زنان و کنیزهای شاه(سلطان / خلیفه) در آن زندگی می‌کردند.

در تاریخ ایران، پادشاهان قاجاری به داشتن حرم‌سراهای شلوغ و پر زرق و برق بسیار معروف‌اند. البته محمدعلی شاه قاجار از این قاعده مستثنی بود، چرا که او بعد از ازدواج با دختر عموی‌اش، ملکه جهان، دیگر ازدواج نکرد و بنا بر شرط ملکه جهان، همسر صیغه‌ای خود را نیز طلاق داد. اما شاهان قبل و بعد از آن همیشه حرمسرایی شلوغ داشتند، تا اینکه با پایان حکومت قاجار، رضاشاه پهلوی دستور به بستن حرم‌سرا داد.

اخیراً عکس‌هایی از آلبوم نصرت‌الدوله فیروز – که از افراد با نفوذ سیاسی در دوره‌ی قاجار بود – منتشر شده است. این عکس‌ها مربوط به سوگلی‌های دربار احمدشاه، آخرین پادشاه سلسله‌ی قاجار است که در 12 سالگی به سلطنت رسید. همچنین برخی نیز سوگلی‌های محمدحسن میرزا، برادر احمدشاه است که مدتی عهده‌دار حکومت آذربایجان بود و در تبریز سکونت داشت.

در ادامه، تصاویر منتشر شده از آلبوم نصرت‌الدوله فیروز را می‌بینید که بر اساس پانویس‌های آن، مربوط به سوگلی‌های حرم‌سرای احمدشاه قاجار و برادرش محمدحسن میرزا هستند. این زنان هیچ‌یک جزء همسران رسمی این‌دو نبوده‌اند.

دختر پر دردسر برای حکومت قاجار

در قاب زیر، دختری یهودی را مشاهده می‌کنید حکومت محمدحسن میرزا در آذربایجان را بسیار به دردسر انداخت. قیام مردم و اعتصاب بازار؛ بهایی بود که محمدحسن میرزا برای این دختر پرداخت.

ماجرا از این قرار است که محمدحسن میرزا حین گردش در تبریز، این دختر گمنام را می‌بیند و پس از خواستگاری به واسطه‌ی مقتدرالسلطنه، به حرم‌سرا می‌برد. پس از این اتفاق، اهالی تبریز قیام می‌کنند و بازار نیز دست به اعتصاب می‌زند تا اینکه سرانجام دختر یهودی را مخفیانه فراری می‌دهند و مردم به خانه‌ها و کسبه، به بازار بر می‌گردند.

حاشیه‌ی عکس: «دختر جهودی می‌باشد که محمدحسن میرزا موقع گردش در تبریز دیده، بوسیله مقتدرسلطنه خواستگاری ]کردند و[ بعنوان پرستاری به حرمخانه خود آورد که در سر این دختر، اهل تبریز قیام [کردند] و بازار بسته [شد] تا اینکه شبانه دختر را از حرمخانه مخفیانه فراری داده و در منزل یکی از نوکران ولیعهد پنهان نمودند و به اهل بازار اعلام گردید که ولیعهد دختر جهود را از حرمخانه خارج کرد تا اینکه بازار را باز نمودند.»

سوگلی بی نام و نشان!

درباره‌ی این سوگلی احمدشاه چیزی نوشته نشده است، نه نامی و نه توضیحی!

حاشیه‌ی عکس: سوگلی سلطان احمدشاه قاجار

نگار خانم، سوگلی دربار

تصویر زیر متعلق به دختری به‌نام نگار است که گویا یکی از سوگلی‌های دربار بوده. یک نسخه‌ی دیگر از همین عکس در آلبوم فیروز هست که در کنار آن نوشته شده: نگار خانم، رقاص ولیعهد.

حاشیه‌ی عکس: «نگار خانم [از] سوگلی‌های دربار.»

سوگلی ارمنی با شمشیر ولیعهد

این زن، به نام آیری بالون معروف بوده است. آن‌طور که از پانویس آن برداشت می‌شود، احتمالاً آیری بالون، به هنر تردستی و نمایش آشنا بوده است.

حاشیه‌ی عکس: دختر ارمنی که به نام آیری بالون معروف [بوده است و این نام] یعنی طیاره. شمشیر خود را ولیعهد محمدحسن میرزا در شب نمایش [و] در صحنه آرامیان به کمر این [دختر] بسته [است].

مرضیه خانم؛ عاشق ولیعهد

افرادی که به صیغه‌ی شاهان در می‌آمده‌اند، برخی به اجبار و برخی با رضایت کامل تن به این کار می‌داده‌اند. گویا مرضیه خانم، جزء گروهی‌ست که با رضایت وارد حرمسرا شده و دل‌باخته‌ی ولیعهد هم بوده است!

حاشیه‌ی عکس: «مرزیه خانم یکی از دل‌باخته‌های ولیعهد».

معصومه خانم؛ سوگلی شاه

معصومه خانم معروف به معصومه دست و پا گنده! احتمالاً در بین زنان حاضر در حرم‌سرا، معصومه خانم، دست‌ها و پاهای بزرگتری نسبت به جثه‌اش داشته است!

حاشیه‌ی عکس: معصومه دست پا گنده / معصومه خانم سوگلی سلطان احمدشاه قاجار

نخل، بازار مردمان با اصالت | خرید و فروش آنلاین و ارزان

و این رقاصه‌ی از همه‌جا بی‌خبر

در طول تاریخ همیشه افرادی بوده‌اند که از شرایط مملکت خود و از همه‌جا بی‌خبر باشند! این افراد طوری در دنیای خودشان غرق می‌شوند که «اگر دنیا رو آب ببره، اون‌ها رو خواب ببره».

گویا زنی که در تصویر زیر مشاهده می‌شود، از این قاعده مستثنی نبوده است. این زن که رقاصه‌ی ولیعهد قاجار بوده است، مشغول عیش و نوش بوده که به او خبر می‌دهند قاجار رفت و پهلوی آمد؛ تو نمی‌خواهی بروی؟!

حاشیه‌ی عکس: «رقاصه حرم‌خانه محمدحسن میرزا ولیعهد تبریز که شب و روز به عیاشی مشغول [و] از مملکت بی‌اطلاع بوده. یک وقت خبر دادند که رضاخان شاه شده شما تشریف ببرید؛ آن وقت از خواب بیدار شده و از ایران اخراج نمودند».

وقتی بزرگترین سوگلی، 14 سال داشت!

احمدشاه و برادرش محمدحسن میرزا هر یک، پنج مرتبه ازدواج کردند اما به غیر از همسران رسمی خود، سوگلی‌ها و همسران صیغه‌ای بسیاری هم داشتند.

در همین‌باره، یکی از اسنادی که وجود دارد، خاطره‌ی تاج‌الملوک آیرملو از لحظه‌ی ورود به اندرونی(حرم‌سرا) کاخ گلستان است:

«محمدحسن میرزا همسر عقدی خود را طلاق گفته و حالیه زن عقدی نداشت. اما وقتی به اندرون رفتیم ملاحظه کردیم بالغ بر ۱۸ زن صیغه‌ای محمدحسن میرزا هستند که بزرگترین آن‌ها ۱۴ سال سن داشت و از اهالی امامه شمال تهران بود…. عده‌ای از زن‌های سلطان احمدشاه هم در آن محل حضور داشتند…. زنان احمدشاه و محمدحسن میرزا که عموماً صیغه‌ای بودند سراسیمه از این اتاق به آن اتاق می‌رفتند و درِ صندوق‌ها را می‌گشودند و هر چه می‌توانستند برمی‌داشتند.»

انتها /