صنایع دستی اصفهان

صنایع دستی یک منطقه یا کشور نشان دهنده ی فرهنگ و هنر و اصالت افراد آن منطقه به شمار می­رود. اصفهان یکی از مهم ترین شهرهای تاریخی ایران به حساب می آید. صنایع دستی اصفهان علاوه بر ایران در خارج نیز شهرت بسیاری پیدا کرده است، به طوری که گردشگران خارجی از صنایع دستی اصفهان خرید بسیاری انجام میدهند. با توجه به تعداد زیاد صنایع دستی و سلیقه های متفاوت افراد برای هر سلیقه ای یک هنر دست پیدا میشود.

از صنایع دستی اصفهان میتوان به کاشی سازی، میناکاری، قلمکاری، قلمزنی، مینیاتور، خاتم کاری، زری بافی، فرش بافی، قالی بافی، ابریشم بافی و بسیار هنر دیگر اشاره کرد.

خاتم کاری:

یکی از مهم ترین اصیل ترین صنایع دستی اصفهان است.

مواد لازم جهت ساخت خاتم میتوان به چوب، آلیاژبرنج، استخوان اشاره کرد.

در خاتم کاری اجسام از چوب های مختلفی مثل فوفل، آبنوس، گردو، عناب، افرا، نارنج، کیکم و شمشاد با رنگ های سیاه، طیف قهوه‌ای از تیره به روشن، سفید و زرد استفاده می‌شوند.

درشهر اصفهان چوبهای رنگی درختان عناب، فوفل، نارنج و آبنوس را به صورت نواری خشک میکنند. اگر بخواهند کیفیت کار بالا باشد از استخوان نیز استفاده می کنند. برای تهیه استخوان و سفید شدن رنگ ،استخوان شتر را حدود سه ماه در آهک قرار میدهند.

چوب درختان فوق و استخوان را سوهان میکشند تا به شکل مثلث دربیاید که خاتم کاران به آن شش میگویند. وقتی که درکنار نوار برنجی که با حدیده کردن شبیه قطعات چوبی و استخوان درآمده است قرار گیرد یک چیدمان رنگی و منظم در کنار هم به وجود می آید.

برای اینکه شش ها محکم در کنار هم قرار گیرند آن ها را با نخ میبندند. این عمل را آنقدر تکرار میکنیم تا یک گل 60 سانتی به دست آید.

بعد از ساخت چندین گل آنها را بین دو تخته میچینند و بین آنها را با چسب چوب و سریش پر می کنند. برای یک تکه کردن آنها را بین پرس قرار میدهند که به این سازه قامه میگویند.

هرچه خاتم ساخته شده ظریف تر و با کیفیت تر باشد، ارزش و قیمت آن نیز به مراتب بیشتر است، همچنین خواهان بیشتری نیز خواهد داشت.

اقلام خاتم کاری به حرارت و رطوبت حساس هستند. چنانچه کیفیت کار پایین باشد، در معرض این موارد سازه شما دچار مشکل میگردد و تمام زحمات شما هیچ میگردد.

نمونه هایی از آثار شاخص خاتم کاری اصفهان:

دو تالار کاخ مرمر و تالار مجلس شورای ملی از موارد خاتم کاری هستند که بسیار شگفت انگیزاند.

از آثار شاخص خاتم کاری میتوان به خاتمکاری درهای مدرسه چهارباغ در شهر اصفهان، خاتمکاری آرامگاه شیخ صفی الدین اردبیلی، خاتمکاری درهای ورودی امامزاده شاه رضا در شهر اصفهان، خاتمکاری ضریح حضرت موسی بن جعفر(ع)، خاتمکاری امام جواد(ع) در شهر کاظمین، خاتمکاری ضریح مطهر حضرت امام حسین(ع) در شهر کربلا اشاره کرد.

میناکاری:

میناکاری با رنگ آبی، سبز و بعضی اوقات قرمز است که روی مس انجام می‌شود، اما روی طلا، نقره و سفال نیز امکان پیاده سازی آن وجود دارد.

مینا کاری از هنرهای سنتی و صنایع دستی اصفهان به شمار می آید که برروی مس و طلا و نقره انجام میشود و امروزه بیشتر برروی مس انجام میشود.

مینا کاری در چند مرحله انجام میشود که به آنها اشاره میکنیم :

1. مسگران ماهر با خم کاری و چکش کاری حرفه ای ظروف را ساخته و با مواد مخصوص آنها را لعاب کاری میکنند.
2. در گام بعدی باید ظروف با رنگ، لعاب کاری شوند که بدین منظور رنگ لعاب را چندین بار (3تا 4 بار)روی اشیا و ظروف مسی پاشیده میشوند و پس از هر بار پاشیدن رنگ ظروف داخل کوره قرار میگیرند تا با دمای بالا پخته شوند.
3. در این مرحله استادان مینا کار با دانش و تبحر خود با رنگ های مخصوص و قلم موهای ظریف خود طرح های زیبایی را روی ظروف پیاده میکنند. و پس از پایان مینا کاری ظرف ها را مجددا داخل کوره قرار میدهند تا اماده شوند.

منبت کاری:

برای منبت کاری میتوان از چوب  درختان گردو،گلابی ،شمشاد استفاده کرد که انتخاب نوع چوب به طرح مورد نظر بستگی دارد

ابزاری که برای منبت کاری روی چوب استفاده میشود چکش منبت کاری است که به راحتی روی قطعه چوب حرکت میکند.

چوب منبت کاری از دو جهت استحکام و زیبایی ظاهری   مهم است .چوب باید محکم باشد چراکه چوب های نرم در برابر ضربه های چکش دوام ندارند.

از نمونه اثر های فاخر منبت کاری میتوان به یک اثر در مسجد جامع عتیق شیراز نام برد که مربوط به لنگه در چوبی است. که این درب زیبا با چوب تبریزی و گردو برای منبت کاری کردن و ایجاد نقش ها و برجسته سازی ساخته شده است.

مراحل منبت کاری به صورت زیر است:

1. ابتدا چوب خود را انتخاب میکنیم که بستگی به سلیقه و سبک منبت کاردارد. میتوان از طرح های طبیعت مانند درخت گل و گیاه تا طرح اسم و چهره استفاده کرد.
2. دومین مرحله انتقال طرح ترسیمی روی چوب است ،وقتی طرح ترسیمی روی چوب انتقال داده شد. منبت کار میتواند طرح خود را از سطح چوب جدا کند و بخش های اضافی آن را حذف کند.
3. در سومین مرحله باید چوب را آماده کنیم، در بیشتر مواقع چوب باید آماده سازی شود مخصوصا چوب هایی که بافت بسیار سفتی دارند و باید نرم شوند که در بیشتر مواقع منت کار از نفت استفاده میکند.
4. درمرحله چهار باید طرح اززمینه جدا شود که با استفاده از ابزاری به نام مغار انجام شود. منبت کار با استفاده از چکش و مغار مخصوص منبت کاری، طرح را از زمینه جدا میکنند و بعد باید زمینه را با مغار به صورت یکنواخت  دربیاورد.
5. و آخرین مرحله برش کاری و پردازش طرح منبت است که با استفاده از چکس ها و مغار های ظریف تر انجام میشود. و سپس سمباده کشی برای صاف شدن طرح منبت کاری میشود و بعد رنگ کردن طرح میباشد که باعث زیبا تر و برجسته تر شدن طرح میشود .

قالی بافی:

قالی بافی یکی از هنر های زیبا ،اصیل ایرانی بوده است که بعد از گذشت سالیان سال هنوز جایگاه ویژه ای در ایران و دنیا دارد. شهر اصفهان یکی ازمهمترین مراکز بافت قالی در زمان قدیم  تا به اکنون بوده است

سبکی که هنرمندان اصفهان در قالی بافی دارند باسبک دیگر شهر ها متفاوت است. طرح شاه عباسی یکی از طرح های پراستفاده و رایج و زیبا در قالی های اصفهان است .

ملیله کاری:

به ساخت ظرف ها و وسایل تزئینی نقره، ملیله کاری میگویند. ملیله کاری از قرن 12میلادی وجود داشته است که پروفسور پوپ به آن اشاره کرده است.

ابتدا نقره را ذوب کرده و به صورت مفتول درمی آورند. بعد از حرارت دادن نقره، آن را از دستگاه نورد عبور میدهند آنقدر این کار را ادامه میدهند تا نوار ملیله به دست بیاید.

پس از تهیه قالب محصول مورد نظر قالب را روی سطحی از جنس مس پهن کرده و آن راپر از موم میکنند. و بعد نوار پکه پهنایی که نسبت به نوار ملیله پهنای زیادی دارد در اطراف قالبشان قرار میدهند تا  شبیه شکل قالب شود در موم فرو رود .  و سپس به وسیله پنس پیچ های ملیله رابا توجه با طرح مورد نظر با ظرافت و دقت در کنار هم میگذارند. بعد از مرحله چیدن ملیله ها، تمام سطح قالب با پودری به نام تنکا و گرد لحیم پوشانده میشود. با حرارت، گرده لحیم را ذوب میکنند که باعث اتصال پیچ ها به یکدیگر میشود. تمیز کارکردن و ظریف کارکردن در هنر ملیله بر کیفیت و ارزشمندی محصول اثر زیادی میگذارد.