همه‌چیز درباره چای؛ چرا این نوشیدنی معطر اینقدر طرفدار دارد

چای بعد از آب پرمصرف‌ترین نوشیدنی جهان است! این یعنی چای در کل جهان طرفدار دارد و برای همه‌ی افراد نوشیدنی‌ای لذت‌بخش است. اما تا به حال با خود فکر کرده‌اید علت این محبوبیت چیست و چرا چای تا این اندازه طرفدار دارد؟ 

در این مقاله همه آنچه درباره چای باید بدانید را می‌گوییم و به بررسی انواع چای، خواص و مضرات این نوشیدنی خواهیم پرداخت؛ با ما همراه باشید.

تاریخچه‌ی چای

حدود پنج هزار سال پیش، بوته چای برای نخستین‌بار در چین و به‌عنوان یک داروی درمانی کشف شد. مدتی بعد، از این گیاه برای رنگ‌آمیزی نیز استفاده می‌شد.

در افسانه‌های چینی درباره پیدایش چای داستان‌های مختلفی آورده شده‌است. در یکی از آنها نحوه‌ی پیدایش چای را اینگونه تصویر می‌کنند: یک سالک چینی در کوهی به‌نام «چای» درحال مراقبه بوده‌است. او که به تمرکز و هشیاری نیاز داشته، از اینکه مدام چشمانش بسته می‌شده و خواب‌آلودگی بر او چیره می‌شده عصبانی می‌شود و پلک‌هایش را می‌بُرد و در کوهستان رها می‌کند!

سپس از پلک‌های او گیاهی به‌نام چای می‌روید که در واقع هدیه‌ای از طرف طبیعت است برای افرادی که می‌خواهند مراقبه‌ای به دور از خواب‌آلودگی داشته باشند!

براساس یک داستان قدیمی دیگر، هزاران سال قبل، تعدادی برگ چای در اثر وزش باد به درون یک فنجان آب داغ که در دست «شن نونگ»، امپراطور چین بود، افتاد و حاکم نتیجه این اتفاق را به‌عنوان یک تحول بزرگ برای آب ساده و بی‌طعم اعلام کرد. در پی این اتفاق و اعلام امپراطور، مصرف چای همه‌گیر شد.

در واقعیت، در سده‌ی هفدهم، چای توسط هلندی‌ها از چین به اروپا برده شد، جایی که عرضه‌ی این گیاه از طریق عطاری‌ها صورت می‌گرفت.

«نیکولاس تولپ»، پزشک هلندی، در یکی از کتابهایش که در سال ۱۶۴۱ منتشر شد، نوشت: «با نوشیدن چای از همه‌ی بیماری‌ها در امان خواهید بود و عمرتان طولانی می‌شود.»

در سده‌ی ۱۸ میلادی بود که ملکه انگلستان چای را به‌عنوان نوشیدنی صبحانه‌ی خود انتخاب کرد و اینگونه بود که این نوشیدنی راهش را به وعده‌های غذایی اصلی مردم باز کرد. 

انواع چای و خواص آنها

با اینکه چای سیاه شناخته‌شده‌ترین نوع چای است و در همه‌ی خانه‌ها پیدا می‌شود،‌ انواع بسیار متنوعی از این گیاه معطر وجود دارد که در ادامه به معرفی و بررسی خواص آنها می‌پردازیم.

چای سیاه

چای سیاه رایج‌ترین نوع چای است که ۸۵ درصد از کل مصرف چای در جهان را به خود اختصاص داده است. چای سیاه در مقایسه با سایر چای‌ها، رنگ تیره، طعم قوی‌ و میزان کافئین بالاتری دارد. معمولا چای سیاه را می‌توان با شکر، شیر یا لیمو مصرف کرد و بعضی از خواص آن مانند انواع دیگر چای‌هاست. برخی مطالعات نشان داده‌اند که چای سیاه می‌تواند خطر سکته مغزی را کاهش داده و کلسترول و فشار خون را تنظیم کند. جالب است بدانید میزان کافئین موجود در چای سیاه نصف کافئین موجود در قهوه است.

چای سبز 

چای سبز چایی اکسید نشده است. به ان صورت که بلافاصله بعد از برداشت چای سبز، برگ‌های آن را حرارت می‌دهند تا آنزیم‌هایی که باعث اکسیداسیون چای می‌شوند، از بین بروند. این کار مقدار زیادی از آنتی اکسیدان‌ها، ویتامین‌ها و مواد معدنی که از فواید مختلف چای سبز هستند را حفظ می‌کند. چای سبز طعم ملایمی دارد و بهتر است بدون هیچ گونه افزودنی‌ای مصرف شود، با این حال برخی ترجیح دهند چای سبز را همراه با لیمو، دارچین و یا شیرین‌کننده‌های مختلف بنوشند.

پایین آمدن سطح کلسترول و کاهش خطر نارسایی قلبی، از ویژگی‌های مصرف چای سبز به شمار می‌رود. این نوع چای خاصیت چربی‌سوزی بالایی داشته و کالری آن صفر می‌باشد و به همین علت مصرف آن به افرادی که رژیم لاغری می‌گیرند توصیه می‌شود. 

مصرف چای سبز برای پوست و مو هم بسیار مفید بوده و حتی می‌تواند برخی از بیماری‌های قلبی و عروقی را کاهش دهد.

چای اولونگ

چای اولونگ یک نوع چای سنتی چینی است. این چای نیمه اکسیده شده است، به این صورت که برگ چای را قبل از حرارت دادن، ۲ تا ۳ ساعت کنار می‌گذارند تا از اکسیداسیون شدن آن جلوگیری کنند. میزان اکسیداسیون روی طعم و ظاهر چای تأثیر می‌گذارد. اکسیداسیون بیشتر و طولانی‌تر، باعث تیره‌تر شدن چای اولونگ می‌شود و طعم آن را هم به چای سیاه نزدیکتر می‌کند. اما اکسیداسیون کمتر و کوتاه‌تر باعث می‌شود که این گیاه از نظر ماهیت به چای سبز شباهت بیشتری داشته باشد. چای اولونگ به رنگ قهوه‌ای طلایی یا قهوه‌ای روشن است که طعم ملایم آن شباهتی به چای سیاه و سبز ندارد. برخی از مطالعات نشان داده که چای اولونگ می‌تواند به کاهش خطر دیابت کمک کند. به علاوه، این نوع چای طیف وسیعی از آنتی اکسیدان‌ها را در خود جای داده‌است و برای استحکام استخوان‌ها نیز مفید می‌باشد.

چای سفید

فرآوری انجام‌شده بر روی چای سفید نسبت دیگر انواع چای بسیار کمتر است.  این چای از خشک کردن جوانه‌های باز نشده و برگ‌های جوان گیاه چای تولید می‌شود. چای سفید طعم ملایمی دارد و مقدار کافئین آن حتی از چای سبز نیز پایین‌تر است. آنتی اکسیدان‌های موجود در چای سفید بسیار بالاست و هیچ ماده افزودنی به آن اضافه نمی‌شود.

کاهش خطر ابتلا به سرطان، رفع اختلالات قلب و عروق، بهبود سلامت دهان، جلوگیری از پیری زودرس، رفع سردرد و کاهش وزن از جمله خاصیت‌های مصرف چای سفید می‌باشند.

چای ماسالا

چای ماسالا نوعی چای سیاه است که با ادویه‌های سنتی هندی مثل هل، میخک، دارچین و زنجبیل مخلوط می‌شود. معمولا این چای را با آب جوش، شیر، چای و ادویه‌جات تهیه کرده و از شکر برای شیرین کردن آن استفاده می‌کنند. 

زمانی که چای برای اولین‌بار در هند پرورش داده شد، این نوشیدنی محبوب چندانی بین افراد محلی نداشت. برای همین برخی از فروشندگان هندی چای را به یک نوشیدنی محلی به‌نام “kadha” اضافه کردند که شامل آب و شیر جوشانده شده با ادویه بود. اکنون چای ماسالا پرطرفدارترین نوع چای در هندوستان است.

ازخواص چای ماسالا می‌توان به کاهش میزان سطح خون، بهبود سلامت قلب، بهبود هضم و کمک به کاهش وزن اشاره کرد.

سرانه مصرف چای در ایران و جهان 

گفتیم که چای بعد از آب پرمصرف‌ترین نوشیدنی در جهان است. این ادعا در آمارهایی که سالیانه داده می‌شود به‌خوبی مشهود بوده و نشان می‌دهد که چای همچنان جایگاه بالا و ویژه‌ای میان مردم دارد. 

در آماری که سال ۲۰۱۲ منتشر شد، سرانه مصرف جهانی چای ۴.۹ میلیارد کیلوگرم گزارش شد! این رقم تا سال ۲۰۲۰ رشد خوبی داشت و به ۶.۳ میلیارد کیلوگرم رسید. به همین علت پیش‌بینی می‌شود که روند صعودی مصرف چای در جهان تا پنج سال آینده به رقمی نزدیک به ۱۰ میلیارد کیلوگرم هم برسد.

کشورمان ایران در میان پنج کشور پرمصرف چای در جهان رتبه‌ی چهارم را به خود اختصاص داده‌است. طبق گزارش‌هایی که از مصرف چای در ایران منتشر شده، هر ایرانی سالانه حدود ۱.۵ کیلوگرم چای مصرف می‌کند.

با اینکه مصرف چای در فرهنگ ایرانی جایگاه اساسی و ویژه‌ای دارد، کشورهایی مانند ترکیه، ایرلند و انگلستان به ترتیب با ۳.۶، ۲.۱۹ و ۱.۹۴ کیلوگرم مصرف چای برای هر نفر، در جایگاه‌ها اول تا سوم قرار دارند. کشور روسیه نیز با سرانه مصرف ۱.۳۸ کیلوگرم هم بعد از ایران و در رتبه پنجم قرار دارد.

این آمار مربوط به مصرف انواع چای بوده و فقط شامل مصرف چای سیاه نمی‌شود.

بزرگترین تولیدکنندگان چای در جهان

چای در کنار قهوه یکی از نوشیدنی‌های برتر جهان است و طبیعتا کشورهای زیادی برای تولید چای و صادرات آن رقابت می‌کنند.

طبق آمار سازمان خواربار و کشاورزی ملل متحد (فائو)، در سال 2019 میلادی حدود ۵ میلیون هکتار زمین در ۴۷ کشور دنیا، زیر کشت چای بوده که از میزان زمین چیزی بیش از ۶.۵ میلیون تن چای برداشت‌شده است. 

اگر به آمار رسمی این سازمان نگاهی بیندازیم، می‌بینیم که کشورهای چین، هند، کنیا و سریلانکا حدود 75 درصد از تولید چای در جهان را به خود اختصاص داده‌اند. در میان ده کشور برتر تولیدکننده چای در جهان، ایران با ۹۱ هزار تن تولید چای در سال، در جایگاه نهم قرار دارد. 

کشورهای چین با ۲.۷ میلیون تن، هند با ۱.۴ میلیون تن، کنیا با ۴۵۹ هزار تن و سریلانکا با ۳۰۰ هزار تن تولید چای در یک سال، در جایگاه‌های اول تا سوم قرار دارند.

در این مقاله سعی کردیم مختصری از آنچه درباره چای باید بدانید را توضیح دهیم؛ به‌طور کلی باید بدانید که این نوشیدنی درکنار تمام خواصی که اینجا هم ذکر شد، مضراتی هم برای اعضایی مانند کلیه، کبد، قلب و پوست هم دارد که طبیعتا با مصرف بیش از اندازه این نوشیدنی ظاهر خواهند شد. 

امیدواریم از مطالعه این مقاله لذت برده باشید.